Bệnh ALS là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị
Bệnh ALS (Amyotrophic Lateral Sclerosis), còn được gọi là bệnh xơ cứng teo cơ một bên, là một bệnh lý thần kinh nghiêm trọng ảnh hưởng đến các tế bào thần kinh trong não và tủy sống, khiến cho cơ bắp dần bị suy yếu và teo lại. Đây là một bệnh tiến triển nhanh chóng, gây ảnh hưởng sâu rộng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh.
Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn những thông tin chi tiết về bệnh ALS, bao gồm nguyên nhân, triệu chứng, cách chẩn đoán và phương pháp điều trị.
Bệnh ALS là gì?
Bệnh ALS là một bệnh lý thần kinh gây tổn thương các tế bào thần kinh vận động (còn gọi là các tế bào thần kinh motor). Các tế bào này có nhiệm vụ điều khiển các cơ bắp trong cơ thể. Khi các tế bào này bị tổn thương, khả năng điều khiển các cơ bắp dần bị mất, khiến cho người bệnh gặp khó khăn trong việc cử động, đi lại, và thậm chí là thở.
Bệnh ALS có ảnh hưởng đến các cơ nào?
Bệnh ALS chủ yếu ảnh hưởng đến các cơ bắp tự chủ, bao gồm:
- Cơ bắp vận động: Những cơ bắp giúp bạn đi lại, nói chuyện, nuốt thức ăn và thở.
- Cơ bắp hô hấp: Khi bệnh phát triển, các cơ hô hấp có thể bị tổn thương, dẫn đến khó thở và giảm khả năng hô hấp.
Bệnh ALS không chỉ giới hạn ở các cơ bắp vận động mà còn ảnh hưởng đến khả năng điều khiển các chức năng cơ thể khác như nói và nuốt.
Nguyên nhân gây ra bệnh ALS
Hiện tại, các nhà khoa học chưa xác định được nguyên nhân chính xác gây ra bệnh ALS. Tuy nhiên, có một số yếu tố có thể góp phần gây ra bệnh này:
1. Di truyền
Một phần nhỏ các trường hợp bệnh ALS có thể di truyền. Nếu một người trong gia đình có mắc bệnh ALS, thì nguy cơ mắc bệnh sẽ cao hơn. Đây gọi là ALS di truyền (gen FUS, SOD1).
2. Yếu tố môi trường
Nghiên cứu chỉ ra rằng, một số yếu tố môi trường như tiếp xúc với chất độc, hóa chất hoặc chấn thương đầu có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh ALS.
3. Tăng nồng độ glutamate trong não
Glutamate là một chất dẫn truyền thần kinh trong não. Khi glutamate tồn tại quá mức, nó có thể gây hại cho tế bào thần kinh và dẫn đến tổn thương tế bào thần kinh motor, gây ra bệnh ALS.
Triệu chứng của bệnh ALS
Bệnh ALS thường phát triển chậm và có thể bắt đầu với những triệu chứng nhẹ. Các triệu chứng của bệnh ALS thay đổi tùy theo giai đoạn và mức độ tiến triển của bệnh, bao gồm:
1. Teo cơ và yếu cơ
Một trong những triệu chứng đầu tiên của bệnh ALS là cảm giác yếu cơ, đặc biệt là các cơ tay và chân. Người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc nâng vật nặng, đi lại hoặc cầm nắm đồ vật.
2. Co rút cơ và chuột rút
Co rút cơ (hay còn gọi là chuột rút) và các cơ bị teo dần là dấu hiệu đặc trưng của bệnh. Các cơ bắp trong cơ thể sẽ trở nên yếu dần và cuối cùng không thể thực hiện được các chức năng vận động.
3. Khó nói và nuốt
Khi bệnh tiến triển, người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc nói và nuốt thức ăn, nước. Điều này là do cơ bắp vận động trong miệng và họng bị suy yếu.
4. Khó thở
Với sự suy giảm chức năng của các cơ hô hấp, người bệnh có thể gặp khó khăn trong việc thở, đặc biệt khi bệnh tiến triển đến giai đoạn cuối. Điều này yêu cầu sự hỗ trợ từ máy thở hoặc các thiết bị hô hấp.
5. Mất kiểm soát cơ thể
Khi các cơ bắp trở nên yếu và không hoạt động, bệnh nhân sẽ mất khả năng tự chăm sóc bản thân như thay quần áo, ăn uống hoặc di chuyển.
Chẩn đoán bệnh ALS
Bệnh ALS không có một xét nghiệm đơn giản để chẩn đoán. Do đó, bác sĩ sẽ dựa vào các triệu chứng lâm sàng, tiền sử bệnh của bệnh nhân và một số xét nghiệm chẩn đoán như:
1. Xét nghiệm điện cơ (EMG)
Xét nghiệm EMG giúp ghi lại hoạt động điện trong cơ bắp và giúp bác sĩ đánh giá tình trạng tổn thương của các tế bào thần kinh vận động.
2. Chụp MRI
Chụp MRI được sử dụng để loại trừ các nguyên nhân khác gây ra các triệu chứng giống bệnh ALS như khối u não hoặc tủy sống.
3. Xét nghiệm máu và nước tiểu
Các xét nghiệm này giúp bác sĩ loại trừ những nguyên nhân khác và kiểm tra các dấu hiệu bất thường trong cơ thể.
Điều trị bệnh ALS
Mặc dù hiện tại chưa có phương pháp chữa trị dứt điểm bệnh ALS, nhưng có một số phương pháp điều trị giúp giảm thiểu các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh.
1. Thuốc riluzole
Thuốc riluzole là một loại thuốc được sử dụng phổ biến trong điều trị ALS. Nó giúp làm chậm quá trình tiến triển của bệnh và kéo dài tuổi thọ người bệnh.
2. Thuốc hỗ trợ hô hấp
Các thuốc và phương pháp hỗ trợ hô hấp như máy thở hoặc thở oxy giúp cải thiện tình trạng khó thở của bệnh nhân ALS trong giai đoạn cuối.
3. Vật lý trị liệu
Vật lý trị liệu giúp người bệnh duy trì khả năng vận động và giảm bớt cơn đau. Các bài tập phục hồi chức năng và kéo giãn cơ bắp sẽ giúp giảm tình trạng cứng khớp và teo cơ.
4. Hỗ trợ dinh dưỡng
Do bệnh ALS gây khó khăn trong việc ăn uống, việc cung cấp dinh dưỡng đầy đủ rất quan trọng. Người bệnh có thể cần đến sự hỗ trợ của các bác sĩ dinh dưỡng để đảm bảo cơ thể nhận đủ lượng calo và chất dinh dưỡng cần thiết.
Câu hỏi thường gặp về bệnh ALS
1. Bệnh ALS có thể chữa được không?
Hiện tại, không có phương pháp chữa trị bệnh ALS. Tuy nhiên, một số phương pháp điều trị có thể giúp làm giảm triệu chứng và kéo dài tuổi thọ người bệnh.
2. Bệnh ALS có di truyền không?
Bệnh ALS có thể di truyền trong một số trường hợp, nhưng phần lớn các trường hợp không có yếu tố di truyền rõ ràng.
3. Ai là người có nguy cơ mắc bệnh ALS?
Bệnh ALS có thể xảy ra ở bất kỳ ai, nhưng thường gặp ở người trưởng thành từ 40-70 tuổi. Nam giới có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nữ giới.
4. Làm thế nào để phát hiện bệnh ALS?
Để chẩn đoán bệnh ALS, bác sĩ sẽ dựa vào triệu chứng lâm sàng, xét nghiệm điện cơ, chụp MRI và các xét nghiệm khác.
Kết luận
Bệnh ALS là một bệnh lý nghiêm trọng, ảnh hưởng đến khả năng vận động và các chức năng cơ thể cơ bản. Mặc dù không thể chữa khỏi, các phương pháp điều trị hiện có có thể giúp người bệnh cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm nhẹ triệu chứng. Nếu bạn hoặc người thân có các triệu chứng liên quan đến bệnh ALS, hãy thăm khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
